Cao huyết áp, hay còn gọi là huyết áp cao, là một tình trạng phổ biến mà nhiều người bệnh trên thế giới đang phải đối mặt. Nếu không được kiểm soát chặt chẽ, huyết áp cao có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như đau tim, đột quỵ và các vấn đề về thận. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng Dược Sĩ Tư Vấn tìm hiểu về những nguyên nhân gây cao huyết áp và cách trị tăng huyết áp tại nhà.
Cao huyết áp hay còn gọi là tăng huyết áp là gì?
Cao huyết áp hay tăng huyết áp là tình trạng áp lực dòng chảy của máu lên thành động mạch tăng cao. Tăng huyết áp là bệnh lý nguy hiểm gây tổn thương tim, mạch máu, não, mắt, thận và nhiều bệnh mạn tính khác; và là nguyên nhân chính gây tử vong sớm trên toàn cầu.
Tăng huyết áp là tình trạng tăng liên tục của huyết áp tâm thu lúc nghỉ (>= 130 mmHg) hoặc huyết áp tâm trương lúc nghỉ (≥ 80 mm Hg), hoặc cả hai. Chỉ số huyết áp này chúng ta có thể dễ dàng thu được bằng sử dụng máy đo huyết áp tại nhà, tuy nhiên chúng ta cần lưu ý rằng đây là huyết áp lúc nghỉ ngơi do đó cần sử dụng chỉ số huyết áp lúc nghỉ ngơi để làm chỉ số theo dõi điều trị. Tránh hoang mang và điều trị không đúng.
Theo khuyến cáo của Hội Tim mạch học Quốc gia về chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp. Tiền tăng huyết áp khi nằm trong khoảng 120-139/80-89 mmHg và mức huyết áp bình thường khi < 120/80 mmHg.
Hình ảnh chú thích: Huyết áp tâm trương đang cao 152mmHg
Khuyến cáo về chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp của ISH 2020. Tiêu chuẩn chẩn đoán tăng huyết áp dựa trên đo huyết áp phòng khám, đo huyết áp lưu động và đo huyết áp tại nhà.
| HATT/HATTr, mmHg | |
| Huyết áp phòng khám | ≥140 và/hoặc ≥90 |
| Theo dõi huyết áp lưu động | |
| Trung bình 24h | ≥130 và/hoặc ≥80 |
| Trung bình ban ngày (hoặc lúc thức) | ≥135 và/hoặc ≥85 |
| Trung bình ban đêm (hoặc lúc ngủ) | ≥120 và/hoặc ≥70 |
| Theo dõi huyết áp tại nhà | ≥135 và/hoặc ≥85 |
Để chẩn đoán tăng huyết áp chỉ có cách duy nhất là đo huyết áp. Hiện nay, có 3 cách đo huyết áp để chẩn đoán bệnh gồm:
Đo huyết tại phòng khám: HA ≥ 140/90 mmHg
Đo huyết áp tại nhà: HA ≥ 135/85 mmHg
Máy theo dõi huyết áp liên tục 24 giờ (máy Holter huyết áp): HA ≥ 130/80 mmHg
Các loại máy đo huyết áp tự động trên thị trường hiện nay đề dễ dàng cho ra chỉ số nhanh chóng và chính xác. Lưu ý thêm về đo huyết áp đúng cách.
Các nguyên nhân của cao huyết áp là gì?
Đa phần bệnh thường gặp ở người lớn tuổi không có nguyên nhân (tăng huyết áp vô căn hay nguyên phát); khoảng 10% tình trạng có nguyên nhân, còn gọi là tăng huyết áp thứ phát.
Tăng huyết áp nguyên phát (cao huyết áp vô căn)
Khoảng 90% trường hợp huyết áp tăng cao không xác định được nguyên nhân.
Bệnh có tính gia đình, nhiều người trong gia đình cùng mắc tình trạng này, đặc biệt khi lớn tuổi hoặc có mắc đái tháo đường. Ngoài ra còn có các yếu tố khác dễ đưa đến mắc bệnh cao huyết áp như:
1. Thói quen ăn uống không lành mạnh:
Chế độ ăn uống giàu muối, chất béo và đường có thể là một trong những nguyên nhân chính gây cao huyết áp. Muối giữ nước, làm tăng áp lực trong mạch máu và đường đóng vai trò trong việc tăng cường cơ huyết áp.
2. Yếu tố gen (yếu tố di truyền):
Có người có yếu tố gen gia đình, nghĩa là nếu trong gia đình có người mắc cao huyết áp, nguy cơ mắc bệnh này sẽ tăng lên đáng kể.
3. Thừa cân béo phì và tình trạng hiếu vận động:
Sự thiếu hụt hoạt động vận động là một yếu tố rủi ro lớn về cao huyết áp. Hoạt động thể chất đều đặn giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm áp lực máu.
4. Thói quen tiêu thụ các chất như thuốc lá, rượu bia:
Các nguyên nhân này làm tăng nguy cơ mắc bệnh cao huyết áp. Các nguyên nhân này đều được ghi nhận là yếu tố nguy cơ làm tăng mắc bệnh tăng huyết áp được y khoa chứng nhận.
5. Thiếu ngủ và căng thẳng:
Stress và thiếu ngủ đều có thể làm tăng áp lực máu. Các kỹ thuật giảm stress và việc duy trì giấc ngủ đủ giấc có thể giúp kiểm soát huyết áp.
Tăng huyết áp thứ phát ( cao huyết áp có nguyên nhân)
Khi xác định có một nguyên nhân trực tiếp thì gọi là tăng huyết áp thứ phát. Tình trạng này chiếm khoảng 10% ca bệnh nhưng nếu điều trị theo đúng nguyên nhân thì bệnh có thể chữa khỏi. Các nguyên nhân thường gặp là:
- Bệnh thận là nguyên nhân thường gặp nhất trong tăng huyết áp thứ phát (Ví dụ: viêm cầu thận, hội chứng thận hư, suy thận mãn, hẹp động mạch thận…)
- Bệnh lý tuyến thượng thận, là một tuyến nội tiết nằm ngay phía trên thận mỗi bên, tiết ra các hormone điều hòa muối – nước và huyết áp của cơ thể. Nếu u của tuyến này tiết bất thường các hormone sẽ làm huyết áp tăng. Điều trị cắt bỏ khối u có thể chữa khỏi bệnh huyết áp cao, không cần uống thuốc lâu dài hoặc lượng thuốc uống ít lại.
- Một số bệnh lý nội tiết khác cũng khiến huyết áp tăng như cường giáp, suy giáp, bệnh Cushing,…
- Một số loại thuốc khi uống như corticoides (điều trị bệnh viêm khớp, bệnh Lupus, hen suyễn, dị ứng,..), thuốc kháng viêm, giảm đau, hormone thay thế hoặc thuốc tránh thai,…
- Hội chứng ngưng thở khi ngủ.
- Tăng huyết áp ở trẻ em hoặc người trẻ cần phải loại trừ các bệnh lý tim bẩm sinh do hẹp eo động mạch chủ. Khi đó huyết áp ở hai tay rất cao, trong khi huyết áp ở chân thì thấp hoặc không đo được. Điều trị bệnh này bằng phẫu thuật hoặc nong đặt stent trong lòng động mạch chủ đoạn bị hẹp.
Triệu chứng thường gặp khi bị cao huyết áp
Người bệnh đang có triệu chứng tăng huyết áp thường hay có biểu hiện như:
- Nhức đầu
- Nặng đầu
- Mỏi gáy
- Chóng mặt
- Nóng phừng mặt
- …
Tuy nhiên, có khoảng 1/3 trường hợp người bệnh không có dấu hiệu gì, chỉ phát hiện bệnh khi đo huyết áp tình cờ hay khám sức khỏe tổng quát hoặc khi đã có biến chứng như: nhồi máu cơ tim, đột quỵ hay suy thận mạn giai đoạn cuối.
Do đó, các chuyên gia khuyến cáo người lớn từ 50 tuổi trở lên cần khám tổng quát và kiểm tra huyết áp định kỳ vì huyết áp có xu hướng tăng dần theo tuổi. Từ có sẽ phát hiện sớm và có những biện pháp cũng như tiếp xúc sớm với các cách trị cao huyết áp tại nhà đơn giản như hạn chế nguyên nhân làm tăng huyết áp, có lối sống lành mạng phù hợp.
Tăng huyết áp xảy ra khi huyết áp đo được ≥ 180/120 mmHg kèm có kèm một trong các dấu hiệu sau như co giật, lừ đừ, nhìn mờ, nôn ói, hôn mê, khó thở, đau tức ngực dữ dội, khi đó thì người bệnh cần đến bệnh viện ngay để được nhân viên y tế hỗ trợ và cấp cứu kịp thời.
Phương pháp chẩn đoán cao huyết áp:
Để chẩn đoán tăng huyết áp chỉ có cách duy nhất là đo huyết áp. Hiện nay, có 3 cách đo huyết áp để chẩn đoán bệnh gồm:
- Đo huyết tại phòng khám: HA ≥ 140/90 mmHg
- Đo huyết áp tại nhà: HA ≥ 135/85 mmHg
- Máy theo dõi huyết áp liên tục 24 giờ (máy Holter huyết áp): HA ≥ 130/80 mmHg
Cách trị cao huyết áp tại nhà trước khi chuyển đến cơ quan y tế gần nhất nếu có tình trạng khẩn cấp.
Phương pháp điều trị tăng huyết áp tại nhà
Điều trị bệnh tăng huyết áp cần phối hợp giữa điều chỉnh lối sống với thuốc hạ huyết áp, giúp người bệnh dễ dàng kiểm soát huyết áp. Mức huyết áp mục tiêu cần đạt được là 130/80 mmHg hoặc thấp hơn tùy theo bệnh lý đi kèm hoặc đặc điểm riêng, độ tuổi của của từng người.
Các cách trị tăng huyết áp tại nhà mà không dùng thuốc:
Thay đổi lối sống và ăn uống lành mạnh để tốt cho hệ tim mạch đó cũng là cách trị tăng huyết áp tại nhà mà không cần sử dụng đến thuốc.
Hạn Chế Muối, Chất Béo, và Đường: Giảm muối hay giảm thói quen ăn mặn, hay dùng nhiều nước chấm giúp kiểm soát áp lực máu. Giảm chất béo có hại và giảm dường: Giảm ăn thức ăn chứa nhiều chất béo và đường giúp kiểm soát cân nặng và nguy cơ cao huyết áp
Thực hiến chế độ ăn giàu rau củ và thực phẩm giàu Kali: Rau củ quả cung cấp chất xơ và dưỡng chất quan trọng. Các loại thực phẩm giàu Kali giúp kiểm soát áp lực máu và duy trì sức khỏe tim.
Tập Thể Dục Đều Đặn: Duy trì thói quen vận động và tập thể dục khoản 30 phút mỗi ngày để cải thiện sức khoẻ tim mạch. Một số loại hình vận động như đi bộ, đạp xe, hoặc bơi lội sẽ giúp bạn có được một vóc dáng cân đối và một sức khoẻ tim mạch lành mạnh.
Thực hiện giảm stress và căng thẳng trong cuộc sống: Duy trì lối sống ít áp lực sẽ giúp bạn không chỉ có một sức khoẻ tốt mà còn có một tinh thần khoẻ mạnh. Có thể tham gia những hoạt đông như thiền, yoga, thư giãn để giảm thiểu căn thẳng và thư giãn.
Duy trì cân nặng cơ thể và giảm tình trạng béo phì: Giúp bạn giảm được nguy cơ mắc phải các bệnh lý tim mạch và cao huyết áp.
Giảm Tiêu Thụ Cồn và Hạn Chế Hút Thuốc: giúp bạn giảm đáng kể nguy cơ mắc cao huyết áp cũng như đây là phương pháp điều trị cho bệnh nhân đang mắc cao huyết áp.
Những thay đổi này, khi kết hợp với nhau, có thể tạo ra một lối sống lành mạnh và giúp kiểm soát cao huyết áp tại nhà.
Một số cách trị tăng huyết áp tại nhà bằng sử dụng thuốc hạ huyết áp và can thiệp y khoa.
Thuốc hạ huyết áp: 5 nhóm thuốc cơ bản (ức chế men chuyển, chẹn thụ thể angiotensin 2, ức chế calci, lợi tiểu, chẹn bêta). Việc lựa chọn và sử dụng thuốc trị cao huyết áp tại nhà cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị và khi thay đổi thuốc hay liều lượng cần thận trọng hỏi lại ý kiến của bác sĩ điều trị. Việc phối hợp tốt giữa theo dõi huyết áp, áp dụng kèm phương pháp giúp giảm được huyết áp cao không dùng thuốc nêu trên và tuân thủ, phối hợp với bác sĩ chuyên khoa điều trị bệnh lý và tim mạch hoặc bác sĩ theo dõi điều trị của mình chính là cách điều trị hiệu quả tốt nhất.
Ngoài một số cách điều trị tăng huyết áp trên thì phẫu thuật hoặc thủ thuật hủy thần kinh giao cảm động mạch thận, đặt stent động mạch thận trong một số trường hợp đặt biệt đối với các bệnh lý liên quan thần kinh giao cảo cũng là một cách điều trị. Tuy nhiên phương pháp này không máy phổ biến và chỉ có tác dụng trong một số trường hợp nhất định.
Điều trị theo nguyên nhân gây bệnh trong trường hợp tăng huyết áp có nguyên nhân là phương pháp điều trị trúng đích và có hiệu quả, tuy nhiên chỉ áp dụng trong trường hợp cao huyết áp có nguyên nhân và nguyên nhân có thể điều trị được. Do đó đối với tăng huyết áp sẽ không có cách trị tăng huyết áp tại nhà nào là hoàn toàn có tác dụng với tất cả các bệnh nhân mắc cao huyết áp.
Trong quá trình điều trị, điều người bệnh cần uống thuốc đều đặn mỗi ngày. Nếu nghi ngờ tác dụng phụ do thuốc gây ra, đừng bỏ thuốc ngay mà hãy trao đổi với bác sĩ để tìm hiểu lý do và điều chỉnh thuốc thích hợp. Việc tuân thủ điều trị giúp người bệnh phòng tránh được các biến chứng lâu dài của bệnh.
Để điều trị huyết áp hiệu quả, người bệnh cần trang bị máy đo huyết áp cá nhân để tự kiểm tra huyết áp tại nhà. Việc này sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho bác sĩ để điều chỉnh thuốc huyết áp được tối ưu hơn. Nếu lo ngại về chỉ số huyết áp của mình, hãy trao đổi ngay với bác sĩ.
